Umiarkowana gorączka ok. 37°C jest pożądanym stanem fizjologicznym, gdyż w ten sposób organizm próbuje sobie poradzić z zarazkami. Niestety wiąże się to również z dyskomfortem dla dziecka i nieprzespanymi nocami dla rodziców. Jak sobie radzić z gorączką u dziecka?

Sposoby na gorączkę u dziecka

Gorączka u dzieci występuje stosunkowo często, ponieważ może pojawić się nawet przy niegroźnej infekcji. Jest to zjawisko stanowiące naturalną reakcję organizmu, który aktywuje szereg mechanizmów obronnych do walki z drobnoustrojami. Niestety nie zawsze jest w stanie poradzić sobie samodzielnie, dlatego też rodzice próbują interweniować, stosując niefarmakologiczne lub farmakologiczne sposoby na obniżenie temperatury ciała.

Jakie są przyczyny gorączki?

Gorączka to zwykle jeden z pierwszych objawów chorób u dzieci, najczęściej infekcyjnych. Podwyższona temperatura ciała wpływa na mobilność i aktywność krwinek białych, aktywację limfocytów T, produkcję interferonu w ustroju. W ten sposób organizm próbuje samodzielnie zwalczyć drobnoustroje. Powinna ustępować samoistnie po ok. 3-5 dniach, gdy infekcja zostanie opanowana. W przypadku większości zdrowych dzieci taki stan nie stanowi zbytniego obciążenia dla organizmu i nie pozostawia konsekwencji zdrowotnych. Jednak u pacjentów, którzy cierpią na choroby przewlekłe lub zaburzenia odporności należy zachować ostrożność, gdyż istnieje ryzyko wystąpienia dalszych powikłań ustrojowych. W większości przypadków gorączka pojawia się w związku z infekcją bakteryjną lub wirusową, które przyczyniają się też do szeregu innych objawów, takich jak np. katar, kaszel, ból gardła itd. Może się jednak zdarzyć, że rodzice nie są w stanie wskazać przyczyn podwyższonej temperatury u dziecka lub utrzymuje się ona niepokojąco długo. Wówczas nie należy zwlekać, lecz od razu udać się na konsultację lekarską. Chociaż jest to naturalny stan fizjologiczny, występujący u dzieci stosunkowo często, może wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne. Co więcej, zbyt wysoka lub zbyt długo utrzymująca się gorączka u dzieci może powodować szereg negatywnych skutków, takich jak m.in. nasilenie procesów metabolicznych czy zwiększona utrata płynów. Zadaniem rodziców jest więc baczne obserwowanie małego pacjenta pod kątem rozwoju choroby.

Podwyższona temperatura ciała i inne niepokojące objawy

Zanim skorzystasz z termometru, aby dokonać pomiaru temperatury ciała u dziecka, zapewne zauważysz kilka innych objawów wskazujących na gorączkę lub stan podgorączkowy. Są to subiektywne wrażenia, które jednak powinny skłonić rodzica do obserwacji. Maluch może być wówczas „rozpalony”, zarumieniony, a jego skóra staje się spocona i lepka. Po przyłożeniu dłoni do czoła można wstępnie sprawdzić, czy istnieją podstawy do dalszych działań. Oprócz tego mały pacjent staje się niespokojny, płaczliwy, mogą pojawić się u niego dreszcze i uczucie zimna. Gorączce towarzyszą też inne dolegliwości: ból głowy, suchość śluzówek, niekiedy nawet drgawki gorączkowe.

Kiedy obniżać temperaturę ciała, a kiedy nie?

Wiadomo, że gorączka, zwłaszcza u najmłodszych, wiąże się z wieloma nieprzyjemnościami, również dla rodziców, gdyż ciągły płacz i marudzenie malucha, a dodatkowo wewnętrzny strach czy na pewno dziecku nic nie jest, mogą być bardzo destrukcyjne. Jednak nie zawsze należy na siłę zbijać gorączkę, bo - jak wyjaśniliśmy we wstępie - stan podgorączkowy czy lekka gorączka to dobra reakcja, oznaczająca, że organizm stara się sobie poradzić z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Przy stanach podgorączkowych najczęściej wystarczą domowe sposoby na przeziębienie u dziecka: mikstury z miodu, czosnku i cytryny, herbata z sokiem malinowym czy ciepłe mleko z miodem i czosnkiem. Czosnek i miód są naturalnymi antybiotykami i dostarczają do organizmu wiele witamin, natomiast cytryna to doskonałe źródło witaminy C, korzystnie wpływającej na funkcjonowanie układu immunologicznego. Leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych należy używać dopiero, gdy stan podgorączkowy przejdzie w gorączkę, czyli temperatura ciała osiągnie powyżej 37,5°C – 38°C, a temperatura powyżej 40°C wymaga interwencji lekarskiej.

Jak postępować w przypadku gorączki?

Jeśli zauważasz, że u dziecka występuje podwyższona temperatura ciała, rozpocznij od dokonania pomiarów z zastosowaniem termometru i na podstawie ich wyników podejmij stosowne działania.
  • Temperatura ciała od 37,2°C do 38°C to stan podgorączkowy. Na tym etapie nie trzeba jeszcze podejmować szczególnych działań, ale koniecznie musisz obserwować dziecko, dbać o jego odpoczynek i odpowiednie nawodnienie organizmu.
  • Temperatura między 38°C a 38,5°C to umiarkowana gorączka. Możesz rozważyć podanie dziecku leku przeciwgorączkowego. Temperatura przekraczająca 38,5°C oznacza wysoką gorączkę, która wymaga zastosowania odpowiednio dobranych środków farmaceutycznych.
  • Temperatura powyżej 40°C wymaga jak najszybszej interwencji ze strony lekarza.

Jakie leki przeciwgorączkowe dla dziecka?

U małych dzieci i niemowląt najlepiej sprawdzają się leki z paracetamolem lub ibuprofenem, gdyż są to stosunkowo bezpieczne substancje, działające przeciwgorączkowo. Ponadto dostępne są w różnych wersjach w zależności od możliwości ich podania np. jako syrop, tabletki do połknięcia lub czopki. Wiele z nich ma w składzie dodatkowe substancje pomocnicze np. witaminę C. Podczas wyboru leku dla dziecka należy zwrócić uwagę również na to, czy dany preparat nie jest połączeniem kilku substancji aktywnych np. paracetamolu z ibuprofenem. Przy takich zestawach należy zachować szczególną ostrożność i nigdy nie stosować wielu różnych produktów, które w rzeczywistości zawierają dokładnie tę samą substancję.

Czy i kiedy można obniżać gorączkę metodami niefarmakologicznymi?

Metody niefarmakologiczne można zastosować przy niewielkiej gorączce (stan podgorączkowy). Zawsze bardzo ważne jest uzupełnianie substancji pokarmowych i wody, aby wyeliminować ryzyko wystąpienia odwodnienia i zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Warto podawać dziecku płyny w temperaturze pokojowej (np. herbatę z sokiem malinowym) lub nawilżać skórę wodą (nie można jednak stosować alkoholu do nacierania skóry). Trzeba zadbać przy tym o lekkie ubranie i wypoczynek. Jeśli jednak zauważysz, że temperatura się wzrasta, podaj dziecku odpowiedni lek przeciwgorączkowy. Leczenie farmakologicznie nie jest pozbawione potencjalnych wad, takich jak m.in. eliminacja gorączki jako podstawy do obserwacji diagnostycznych, ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej, ryzyko przedawkowania, eliminacja wpływu gorączki na układ odpornościowy. Niemniej to właśnie przy pomocy leków stosowanych zgodnie z zaleceniami można skutecznie obniżyć temperaturę ciała, redukując przy tym towarzyszące gorączce dolegliwości.

Domowe sposoby na gorączkę

Gorączkujące dziecko wymaga szczególnej opieki, samo podawanie medykamentów to nie wszystko. Należy pamiętać o tym, żeby pomieszczenie, w którym przebywa chory było odpowiednio wentylowane i nawilżane, gdyż w suchym pomieszczeniu, w którym nie ma przepływu powietrza, wirusy będą znacznie dłużej się utrzymywały, co może doprowadzić do zachorowania pozostałych członków rodziny. Kolejną istotną rzeczą jest podawanie płynów do picia. Gorączkujący organizm traci dużo wody poprzez pocenie się i wzmożoną pracę nerek. Choremu dziecku trzeba podawać dużo wody i ciepłych napojów. W okresie chorobowym, a także podczas rekonwalescencji warto podawać preparaty wielowitaminowe, takie jak suplement diety Sanostol, dodatkowo wzmacniające układ odpornościowy i wspomagające szybszy powrót do pełnej sprawności po wycieńczającej chorobie.

Kiedy niezbędna jest szybka interwencja lekarza?

Konsultacja lekarska jest niezbędna zawsze, gdy gorączka dotyczy noworodka lub niemowlęcia. W przypadku starszych niemowląt i kilkuletnich dzieci do lekarza należy udać się, gdy:
  • temperatura ciała przekracza 40°C,
  • gorączka utrzymuje się przez ponad 4-5 dni i nie spada,
  • pojawiają się inne niepokojące objawy, takie jak m.in.: duszności, kaszel, wymioty, ostra biegunka, całkowita odmowa picia i jedzenia, apatia lub znaczne pobudzenie, silny ból głowy, zaburzenia świadomości.

Gorączka u dziecka: o czym musisz pamiętać?

Zacząć należy od dokonania precyzyjnych pomiarów temperatury. Obecnie na rynku występuje wiele różnych termometrów, których specyfika działania może się różnić. Bardzo ważne jest, aby przed zastosowaniem wybranego urządzenia dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi. Pamiętaj przy tym, że prawidłowa temperatura ciała może się różnić, w zależności od miejsca wykonania pomiarów, np.:
  • 36,6ºC - przy pomiarach pod pachą,
  • 37ºC - przy pomiarach w ustach,
  • 37,6ºC - przy pomiarach w odbycie.
Pomiary w odbycie są najbardziej rekomendowane w przypadku małych dzieci. Pomiary pod pachą, wykonywane zwykle u starszych dzieci, dają najmniej precyzyjne wyniki. Decydując się na podanie dziecku leku przeciwgorączkowego, zawsze przestrzegaj zaleceń zawartych w ulotce. Leki należy podawać z częstotliwością i w ilościach podanych przez producenta lub lekarza.

Gorączka u dzieci: czego nie należy robić?

Przede wszystkim pamiętaj o tym, aby nie mierzyć temperatury, gdy dziecko płacze, przed chwilą wypiło gorący napój, jest po gorącej kąpieli lub wysiłku fizycznym. W takich przypadkach nie uzyskasz miarodajnych wyników. Nigdy nie podawaj dzieciom leków przeznaczonych dla dorosłych. Ze szczególną ostrożnością zwracaj uwagę na dawkowanie i nie przekraczaj zaleconych dawek. Nie stosuj też tzw. alternatywnych metod polecanych w internecie czy przez znajomych, które wydają się kontrowersyjne lub istnieje ryzyko, że mogłyby doprowadzić do pogorszenia stanu dziecka.

Przekonania rodziców na temat gorączki

Chociaż gorączka u dziecka zawsze wymaga obserwacji ze strony rodziców, to jednak nie powinna być postrzegana jak choroba, lecz objaw. Nadmierne obawy przy niewielkim podwyższeniu temperatury ciała zwykle są nieuzasadnione i mogą prowadzić wręcz do niepotrzebnych działań, np. stosowania leków przeciwgorączkowych, kiedy nie jest to konieczne. Wynika to z tzw. fobii gorączkowej, która powodowana jest przez nadmierne obawy, jakoby gorączka miała doprowadzić np. do uszkodzenia mózgu. Takie błędne przekonanie może skutkować nierozsądnymi decyzjami, np. bezpodstawnym podaniem antybiotyków. Przy stanie podgorączkowym i umiarkowanej gorączce warto zachować spokój, a w przypadku ewentualnych wątpliwości najlepiej skontaktować się z lekarzem.