Gdy dziecko staje się marudne, ospałe i skarży się na złe samopoczucie, wiesz już, że dzieje się z nim coś niedobrego. Jeżeli zignorujesz pierwsze objawy przeziębienia, dziecko się rozchoruje, a z nim prawdopodobnie cała rodzina. Dzięki szybkiej interwencji, unikniesz małej epidemii w domu. Dowiedz się, co na przeziębienie u dziecka możesz stosować samodzielnie w domu i kiedy konieczna jest interwencja lekarza.

Czym jest przeziębienie u dziecka?

Przeziębienie to nieżyt nosa i gardła, czyli zapalenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Charakteryzuje się łagodnym przebiegiem [1]. Może pojawiać się nawet kilka razy w roku – szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Szacuje się, że dzieci przechodzą średnio 5 przeziębień w ciągu roku [2] (a według niektórych danych nawet 8–9 [1]). Przeziębienie jest infekcją wirusową. Zidentyfikowano ponad 200 typów patogenów, które mogą wywołać zapalenie błony śluzowej nosa lub gardła. Do rozwoju zakażenia najczęściej przyczyniają się [3]:
  • rhinowirusy (30–50% przypadków),
  • adenowirusy,
  • enterowirusy,
  • RSV (Respiratory Syncytial Virus).
Patogeny wywołujące przeziębienie u dzieci przenoszą się drogą kropelkową. Gdy osoba chora kaszle lub kicha, do powietrza przedostają się drobinki wydzieliny górnych dróg oddechowych, które zawierają wirusy. Do zakażenia może dojść również poprzez kontakt z przedmiotami, na których znajdują się drobnoustroje [3]. Wirusy wnikają do nabłonka górnych dróg oddechowych, a następnie zaczynają się powielać. Tkanki ulegają uszkodzeniu i rozwija się miejscowy stan zapalny [3].

Kiedy dziecko najszybciej się przeziębia?

Objawy przeziębienia u dzieci najczęściej obserwuje się w okresie jesienno-zimowym [4]. Jesienią i zimą bardzo łatwo jest się przeziębić – wystarczy brak czapki i szalika, zbyt cienka kurtka, powiew zimniejszego powietrza czy woda w butach. Zaczyna się niewidzialna walka pomiędzy układem immunologicznym a wirusami wywołującymi chorobę. W tym czasie organizm wysyła szereg sygnałów ostrzegawczych. Zimne powietrze i wahania temperatury powodują osłabienie naturalnych mechanizmów obronnych. Z tego powodu patogeny dużo łatwiej przedostają się do organizmu przez błonę śluzową nosa [3]. Nie oznacza to jednak, że nie można zachorować również w letnich miesiącach.

Jakie są objawy przeziębienia u dziecka?

Pierwsze objawy przeziębienia są subtelne i łatwo je zbagatelizować. Dziecko jest osłabione, zmęczone i marudne, skarży się na złe samopoczucie, jest senne i ma problemy z koncentracją. W miarę rozwoju choroby dolegliwości ulegają nasileniu. Pozostałe objawy przeziębienia u dzieci to [2]:
  • podwyższona temperatura ciała (stan podgorączkowy),
  • ból głowy,
  • katar i kichanie,
  • ogólnie złe samopoczucie,
  • uczucie suchości w gardle,
  • drapanie i pieczenie w gardle,
  • ból gardła.
Gdy zakażenie się rozwija, wirusy mogą zająć błonę śluzową krtani i tchawicy. Wówczas pojawia się chrypka, a następnie kaszel suchy, który następnie przechodzi w mokry. Objaw ten może utrzymywać się jeszcze po wyleczeniu i ustąpieniu pozostałych dolegliwości [3].

Objawy przeziębienia u niemowlaka

Starsze dzieci, które potrafią już mówić i wyrażać własne potrzeby, jasno komunikują, że czują się źle i coś im dolega. Zupełnie inaczej sprawa wygląda w przypadku niemowląt, których jedynym sposobem na informowanie o złym samopoczuciu jest płacz. Młodzi rodzice, którzy jeszcze nie wiedzą, na co zwracać uwagę, mogą przeoczyć pierwsze objawy infekcji. Organizm malucha potrafi sobie całkiem dobrze poradzić z lekką chorobą, a jego układ immunologiczny uodparnia się wraz z każdą przebytą infekcją. Trzeba jednak bacznie obserwować maleństwo i dbać, by miało drożne drogi oddechowe. Przeziębienie u niemowlaka często na początku objawia się wzmożonym płaczem i grymaszeniem, pojawia się kaszel oraz katar z obfitą wydzieliną z noska. Dziecko jest rozdrażnione i nie ma apetytu. Zdarza się, że pojawiają się wymioty lub biegunka. Rodzice mogą także zaobserwować niewielki wzrost temperatury ciała (stan podgorączkowy) [5].

Leki na infekcje górnych dróg oddechowych

Przy przeziębieniu u dzieci stosuje się leki, które mają działanie przeciwzapalne należące do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Preparaty są dostępne w aptece bez recepty. Przed ich zastosowaniem należy przeczytać ulotkę dołączoną do opakowania lub skonsultować się z lekarzem. Dawka leku powinna być dopasowana do wieku i masy ciała dziecka [5]. W leczeniu gorączki należy stosować preparaty o działaniu przeciwgorączkowym. Najczęściej zawierają one paracetamol lub ibuprofen [3]. Dawkowanie zależy od wieku i wagi dziecka. Dla starszych dzieci leki mają postać tabletek. W przypadku niemowląt zwykle podaje się syropy lub czopki. Leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne podawajmy dzieciom dopiero, gdy temperatura ciała osiągnie ok. 38°C. Wcześniej wystarczy stosowanie chłodnych okładów na głowę. Jeżeli natomiast temperatura szybko osiągnie wysoki pułap, powyżej 39°C, a objawy chorobowe będą się nasilały, wtedy należy skonsultować się z lekarzem, gdyż może okazać się, że infekcja nie była zwykłym przeziębieniem, lecz grypą. Na ból gardła można zastosować preparaty z prawoślazem, aloesem lub szałwią o działaniu miejscowym. Ulgę przynoszą także leki przeciwbólowe. Przy katarze sprawdzą się preparaty obkurczające naczynia błony śluzowej nosa w postaci kropli lub aerozolu [5]. W domowej apteczce warto mieć również leki przeciwkaszlowe. Na kaszel suchy najczęściej stosuje się preparaty zawierające butamirat lub lewodropropizynę. Substancje te blokują odruch kaszlu, co przynosi maluszkowi ulgę [5]. Przy kaszlu mokrym podaje się leki mukolityczne. Są to preparaty rozrzedzające zalegającą wydzielinę oraz ułatwiające jej odkrztuszanie [5].

Niefarmakologiczne i domowe sposoby na przeziębienie u młodszych i starszych dzieci

Jeśli dojdzie do przeziębienia warto zapewnić dziecku ciepłą kąpiel, podać do zjedzenia prawdziwy rosół, a do wypicia herbatę z sokiem malinowym lub mleko z miodem i czosnkiem, a następnie opatulić malucha w ciepły kocyk i położyć spać. Organizm wzmocniony działaniem witamin i minerałów na odporność powinien dać sobie radę ze zwykłym przeziębieniem. Ważne jest zadbanie o higienę nosa. W przypadku starszych dzieci można zastosować płukanie jamy nosowej i zatok przynosowych przy pomocy specjalnej butelki i roztworu soli. Zabieg pozwala usunąć zalegającą wydzielinę, zanieczyszczenia i drobnoustroje. W przypadku niemowląt wydzielinę z noska koniecznie należy regularnie odsysać za pomocą gruszki lub aspiratora. Warto też zakraplać do noska sól fizjologiczną lub wodę morską, które rozrzedzą wydzielinę i pomogą ją odessać. Na kaszel mokry pomóc może oklepywanie plecków i nawilżanie powietrza, dzięki temu zalegająca w płucach wydzielina może zostać łatwiej odkrztuszona. Przy przeziębieniu u dzieci sprawdzają się inhalacje z 0,9% NaCl. Nie tylko rozrzedzają zalegającą wydzielinę, ale także nawilżają górne drogi oddechowe [5]. Co na przeziębienie u dziecka z naturalnych składników? Przy infekcji górnych dróg oddechowych można sięgnąć po:
  • szałwię – działa bakteriobójczo [3],
  • syrop z czarnego bzu – wykazuje działanie przeciwgorączkowe [3],
  • miód – wykazuje działanie przeciwkaszlowe i napotne [6],
  • propolis – wykazuje działanie przeciwzapalne i immunomodulujące [7].

Jak odróżnić przeziębienie od innych infekcji górnych dróg oddechowych?

Przeziębienie i grypa często są ze sobą mylone. Dlatego każdy rodzic powinien wiedzieć, czym różnią się obie infekcje. Dzięki temu możliwe jest podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych, które przyniosą oczekiwaną poprawę stanu zdrowia maluszka. W przeciwieństwie do grypy przeziębienie [5]:
  • ma łagodny przebieg,
  • rozwija się powoli,
  • przebiega bez wysokiej gorączki,
  • nie powoduje bólu mięśni i dreszczy,
  • nie powoduje znacznego pogorszenia samopoczucia.

Przeziębienie u dziecka – kiedy do lekarza?

Należy niezwłocznie udać się do lekarza, jeżeli objawy choroby ulegają nasileniu. Konsultacja jest niezbędna, gdy [1]:
  • obecna jest wysoka gorączka,
  • gorączka trwa dłużej niż 3 dni,
  • wydzielina z nosa utrzymuje się dłużej niż 3 dni,
  • w kącikach oczu pojawia się ropna wydzielina,
  • ból gardła nasila się,
  • pojawia się ból ucha lub zatok.
Należy pamiętać, że do lekarza trzeba zgłosić się w każdym przypadku stan dziecka nas niepokoi lub nie wiemy, jakie leki i w jakiej dawce podać.

Przeziębienie u dziecka – profilaktyka

Niewyleczone przeziębienie nie dość, że rozłoży dziecko na kilka dni na łóżku, to jeszcze bardzo łatwo może przenieść się na pozostałych domowników. Dlatego nie zwlekaj z działaniami prewencyjnymi i już zawczasu, jeszcze przed sezonem chorobowym, podawaj maluchowi witaminy wzmacniające jego odporność, wtedy żadna typowa infekcja nie będzie Wam straszna. Głównym źródłem niezbędnych witamin i pierwiastków powinna być dobrze zbilansowana dieta bogata m.in. w:
  • ryby,
  • świeże warzywa i owoce,
  • produkty pełnoziarniste,
  • nabiał,
  • orzechy i nasiona,
  • chude mięso,
  • oleje roślinne.
W okresie wzmożonego narażenia na infekcję dziecku warto zaserwować dodatkową dawkę witaminy C i minerałów, najlepiej w postaci soku z malin, mikstury z miodu, cytryny i imbiru albo chociażby zwykłej herbaty z cytryną. Można też wspomagać się preparatami wielowitaminowymi na odporność np. suplementem diety Sanostol, który ma w składzie witaminy i minerały wspierające  układ odpornościowy młodego człowieka. Źródła:
  1. M. Mrozińska, M. Stopiński, E. Mik, Przeziębienie, Przewodnik Lekarza 2003, nr 9, s. 20-27.
  2. B. Arroll, Common cold, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2907967/ (dostęp 19.02.2024).
  3. M. Mańka, Substancje lecznicze stosowane w przeziębieniu, Lek w Polsce 2014, t.24 nr 07-08’14, 21-24.
  4. M. Woźniak i in., Nawracające zakażenia układu oddechowego u dzieci, Lekarz POZ 2015, nr 1, s. 87-91. 
  5. A. Nowicka-Zuchowska, A. Zuchowski, Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, Lek w Polsce 2019, t. 29, nr 11/12’19, s. 23-27.
  6. M. Bąkowska, K. Janda, Właściwości zdrowotne wybranych miodów, Pomeranian Journal of Life Sciences, 2018, t. 64, nr 3, s. 147-151.
  7. Ł. Szeleszczuk, M. Zielińska-Pisklak, P. Goś, Propolis - panaceum prosto z ula, Lek w Polsce, 2013, t. 23, nr 6-7, s. 32-39.