Prawdopodobnie każdy słyszał wyrażenie „nauka poprzez zabawę”, ale co to właściwie znaczy i jak robić to prawidłowo? Jak wspierać rozwój dziecka, jak zachęcić je do zdobywania wiedzy, jak wzbudzić w nim kreatywność i zainteresowanie światem? Oto kilka propozycji, które nie tylko sprzyjają rozwojowi, ale też zacieśniają więzi pomiędzy maluszkiem a rodzicami oraz rodzeństwem.
Znaczenie wspólnej zabawy
Zabawa to nie tylko wypełniacz czasu i sposób na zajęcie uwagi malucha. Powinna być ciekawa, angażująca, kreatywna, rozwijająca i dopasowana do etapu rozwoju. Zbyt proste aktywności nie nauczą go niczego nowego, zbyt trudne natomiast będą przyczyną frustracji i niezadowolenia. Wspólna zabawa z rodzicami i rodzeństwem rozwija więzi emocjonalne, poczucie przynależności do rodziny i zdrowe relacje. Ponadto uczy funkcjonowania w społeczeństwie, kontaktów z innymi i wyrabia charakter. Zabawa jest – i powinna być – czymś znacznie więcej niż tylko zabijaniem czasu i odwracaniem uwagi podopiecznego.
Zabawa zabawie nierówna, czyli podział aktywności
Zazwyczaj rodzice organizują zabawy intuicyjnie, wspierając się pomysłami znalezionymi w różnego rodzaju poradnikach w Internecie i książkach. I to jest jak najbardziej w porządku, jednak, aby móc zaproponować podopiecznemu wartościowe aktywności, dobrze jest poznać 6 podstawowych typów zabaw, co pozwoli na lepsze zrozumienie zasad „nauki poprzez zabawę”. Wyróżniamy zabawy:
- Manipulacyjne – polegające na obcowaniu z różnymi przedmiotami, manipulowaniu nimi, dotykaniu, oglądaniu, turlaniu itd. Wspierają rozwój rączek oraz zmysłów wzroku, słuchu i dotyku.
- Konstrukcyjne – w których dziecko uczy się budowania z klocków rozmaitych konstrukcji. Są naturalnym rozwinięciem zabaw manipulacyjnych, wspomagają kreatywność, spostrzegawczość, skupienie i zmysł obserwacji.
- Tematyczne – czyli takie, w których dziecko naśladuje czynności zaobserwowane w otoczeniu. Należą do nich zabawy w sklep, gotowanie obiadu, szkołę itd. Czynnościom tym często towarzyszą monologi lub dialogi. Są ważne dla rozwoju i angażują wszystkie funkcje fizyczne oraz psychiczne.
- Rytmiczno-ruchowe – to zabawy wspierające sprawność, koordynację i siłę dziecka. Mogą być przedmiotem przyjaznej rywalizacji i elementem wzmacniania wiary w siebie.
- Badawcze – to wszelkiego rodzaju aktywności pozwalające na odkrywanie świata i rządzących nim praw. To najbardziej oczywisty przykład zabaw powiązanych z nauką. Warto wykorzystać różnorodne pomoce dydaktyczne, gry edukacyjne i interaktywne. Jeżeli zastanawiasz się nad tym, jakie zabawki edukacyjne wybrać, koniecznie przeczytaj wpis o edukacyjnych prezentach dla dzieci.
- Dydaktyczne – czyli o wartościach kształcących. Mają za zadanie przekazać wiedzę i praktyczne umiejętności, które wspomagają rozwój dziecka i przystosowanie go do życia w społeczeństwie.
Baw się razem z nami, czyli nie zostawiaj dziecka samego sobie
Dzieci, gdy się nudzą, mają zdolność do organizowania sobie czasu. I oczywiście czasami dobrze jest odetchnąć, poobserwować, jak maluch sam bawi się samochodzikami czy klockami, ale te najbardziej wartościowe zabawy, które rzeczywiście czegoś uczą i wnoszą coś nowego, zawsze odbywają się z rodzicami i rodzeństwem, a później z rówieśnikami.
Niektóre aktywności wymagają wcześniejszego przygotowania i dodatkowej pracy, zorganizowania jakichś akcesoriów edukacyjnych, zagadek itd. To one mają na celu aktywację dziecka, rozwój i naukę na podstawie prób i błędów. Obecność rodzica jest też ważna dla bezpieczeństwa oraz rozwoju emocjonalności. Wspólne spędzanie czasu, jak nic innego, rozwija więzi emocjonalne pomiędzy członkami rodziny.
Zabawa to nie tylko śmiech, ale też nauka radzenia sobie z frustrującymi sytuacjami, porażkami i trudnymi zadaniami, koniecznością kompromisu i trudnymi emocjami. Obecność i uczestnictwo rodziców w zabawach jest warunkiem koniecznym do prawidłowego rozwoju uczuć maluszka.
Dobra zabawa i nauka w jednym – jak to zrobić?
Czy potrzebujesz akcesoriów dydaktycznych i zabawek edukacyjnych? Oczywiście nie, ale są przydatne, by urozmaicić aktywności. Klocki, lalki, samochodziki, kolorowanki, gry planszowe dla najmłodszych, układanki, wyklejanki to wszystko są świetne pomoce do nauki i zabawy. Warto też skorzystać ze specjalnych, dedykowanych zabawek i gier edukacyjnych dostępnych w sklepach.
Dobra i pożyteczna zabawa z maluchem powinna być oparta na kilku założeniach. Po pierwsze na obserwacji otoczenia, co rozwija zdolności sensoryczne; po drugie na badaniu i sprawdzaniu, jak i dlaczego coś działa, co z kolei rozwija zmysł poznawczy. Dzięki naśladownictwu podopieczny uczy się prawidłowych wzorców zachowań, a zabawy zawierające elementy tworzenia uczą kreatywności i rozwijają inteligencję.
Przykłady zabaw edukacyjnych:
- zgadywanki i kalambury,
- łączenie elementów i budowanie konstrukcji,
- zabawy ciastoliną, plasteliną lub własnoręcznie przygotowanym ciastem,
- zabawy w gotowanie, w dom, w lekarza, w sklep itd.,
- zabawy taneczne,
- rozwiązywanie prostych quizów i zagadek logicznych,
- gry i zabawy planszowe przeznaczone dla dzieci w danej grupie wiekowej.
Czas zabawy to tak naprawdę okres przygotowania malucha do dorosłego życia. Warto więc zadbać o to, by aktywności przynosiły jak najwięcej korzyści. Chociaż niekiedy pojawia się pokusa pozostawienia dziecka samemu sobie i wręczenia mu smartfona do zabawy, to należy tego typu aktywności ograniczać, gdyż dla malucha czas spędzony przed ekranem jest czasem straconym.