Proces ten rozpoczyna się już w okresie płodowym organizmu i trwa mniej więcej do 7. roku życia, a nierozwinięcie lub nieprawidłowe ukształtowanie niektórych umiejętności może skutkować trudnościami w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka.
Tabula rasa - czysta tablica
Nasz mózg zaraz po urodzeniu to czysta, niezapisana tablica. Od tego, czym i jak ją zapiszemy, zależy praktycznie wszystko w późniejszym życiu. Dlatego koniecznie trzeba zadbać o to, by dziecko czerpało prawidłowe wzorce zachowań już od pierwszych dni. Integracja sensoryczna (SI) jest niezwykle ważnym procesem, podczas którego mózg uczy się segregować i rozpoznawać sygnały pochodzące od zmysłów i porównywać je z wcześniejszymi doświadczeniami. To umożliwia ich prawidłową interpretację.
W powyższych procesach biorą udział trzy układy sensoryczne: dotykowy, przedsionkowy i prioprioceptywny. Aby dobrze działały, muszą ze sobą współpracować; jak wszystko w organizmie, żaden układ nie może funkcjonować samodzielnie bez wsparcia innych.
- Układ dotykowy – bierze udział w rozpoznawaniu i odczuwaniu dotykiem właściwości obiektów: czy są gorące, zimne, ostre, gładkie, przyjemne, śliskie itp. Umożliwia rozpoznawanie przedmiotów dotykiem i odczuwanie bólu.
- Układ przedsionkowy – jest odpowiedzialny za koordynację ruchową, utrzymywanie równowagi, balansowanie ciałem itp.
- Układ prioprioceptywny – to zmysł czucia i ułożenia własnego ciała. Dzięki niemu nie musimy patrzeć jak ułożone są kończyny naszego ciała, wiemy w jakiej pozycji się znajdujemy obecnie i odbieramy odczucia związane z uciskiem, rozciąganiem i ruchem ciała.
Dysfunkcje integracji sensorycznej
Niekiedy bywa tak, że ze względu na nieprawidłowy rozwój organizmu i błędy popełniane podczas procesu integracji sensorycznej, dochodzi do różnego rodzaju zaburzeń. Oto niektóre z nich:
- Nadwrażliwość lub zbyt mała wrażliwość na bodźce dotykowe, ruchowe, wzrokowe słuchowe,
- Nadaktywność fizyczna lub zbyt niski poziom aktywności,
- Problemy z koordynacją ciała,
- Opóźnienia i błędy w rozwoju mowy, zdolności językowych i komunikacji,
- Kłopoty z nauką i przyswajaniem wiedzy oraz nowych doświadczeń,
- Kłopoty z organizacją czasu,
- Zaburzenia samooceny,
- Złe, nieadekwatne zachowanie,
- Nieprawidłowa interpretacja zachowań innych ludzi.
4 stadia integracji sensorycznej
SI jest procesem przebiegającym stopniowo dlatego bardzo istotne jest, aby przeprowadzać go w odpowiedniej kolejności, co umożliwi dziecku prawidłowy rozwój. Wyróżniamy cztery podstawowe etapy:
Stadium 1 – początkowa faza, zaczynająca się już w życiu płodowym. Na tym etapie kształtują się zdolności przetwarzania bodźców zmysłowych, rozwijają się reakcje równoważne, napięcia mięśniowego i ruchów oczu; w dalszej kolejności formują się odruchy takie jak: odruch postawy i prostowania, a także więź z rodzicami.
Stadium 2 – w poprzednim etapie dominowały odruchy, na tym dziecko buduje własne reakcje dowolne, kształtują się schematy ciała, planowanie ruchu i stabilna podstawa. To okres gdy u dziecka pojawiają się podstawy percepcji słuchowej i wzrokowej, a także koordynacja ruchowa ciała.
Stadium 3 – dziecko uczy się precyzyjnych ruchów i mowy; rozpoczyna się proces kształtowania koordynacji wzrokowo-ruchowej i współdziałania zmysłów.
Stadium 4 – ostatni etap, podczas którego rozwija się dominacja prawej lub lewej strony ciała (tzw. specjalizacja mózgowa), a także rozwijają się złożone zdolności czytania, pisania, liczenia, koncentracji uwagi itp.
Czy któryś z etapów jest najważniejszy? Nie, każdy jest równie istotny. Zaniedbanie któregokolwiek z nich spowoduje opóźnienia w rozwoju i zaburzenia w późniejszym funkcjonowaniu organizmu. Jeśli dziecko ma problemy z opanowaniem umiejętności, które już dawno powinno nabyć, należy jak najszybciej zwrócić się do terapeuty, bo jeśli utrwali nieprawidłowe wzorce, będzie narażone na zaburzenia emocjonalne i behawioralne.
