Witaminy i mikroelementy są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu. Nie tylko dziecięcego. Sprawiają, że działa jak dobrze naoliwiona maszyna. Sterują podstawowymi procesami zachodzącymi w żywych komórkach. Nie możemy bez nich żyć, a organizm człowieka nie potrafi ich samodzielnie wytwarzać (za wyjątkiem witaminy D). Jeśli dieta naszych dzieci nie jest dobrze zbilansowana, czyli nie zawiera wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w odpowiednich proporcjach, powinniśmy zastanowić się nad ich suplementacją. Zarówno minerały, jak i witaminy, pełnią w organizmie szereg funkcji. Stanowią budulec kości, zębów, skóry i włosów, biorą udział w wielu procesach metabolicznych, regulują gospodarkę wodno – elektrolitową czy kwasowo – zasadową w organizmie. Nie wszystkie składniki mineralne uznawane są za kluczowe dla funkcjonowania organizmu człowieka. Jest jednak kilka, które mają istotny wpływ na zdrowy rozwój dziecka.

Jaką rolę pełnią poszczególne witaminy i minerały?

Witaminy rozpuszczalne w wodzie:

Witamina B1 (Tiamina) pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Najlepsze źródła to: grzyby (ale te nie są polecane dzieciom), jogurt, kefir, zboża, musli, otręby zbożowe, orzechy, głóg, owoce suszone, mięso, ryby, miód, pyłek pszczeli.

Witamina B2 (Ryboflawina) pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia i pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Witamina B2 przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza. Jej brak może sprzyjać uczuciu zmęczenia i znużenia. Najlepsze źródła witaminy B2 to: mleko i jego przetwory, w tym sery twarogowe, jaja, tłuste ryby. Spośród produktów roślinnych należy wybierać warzywa strączkowe (groch, soja, fasola), natkę pietruszki, seler naciowy czy szpinak oraz migdały.

Witamina B3 (niacyna, witamina PP) jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu oraz układu nerwowego i trawiennego. Przyczynia się także do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Najlepszym źródłem witaminy PP jest mięso, drób, fasola, kasza, otręby pszenne, groch, grzyby (nie powinny być spożywane przez małe dzieci), w tym drożdże, kasza pszenna, musli.

Brak witaminy B5, czyli kwasu pantotenowego (dekspantenolu) objawia się m.in. zaburzeniami sprawności umysłowej, zmęczeniem, bólem głowy, a także nudnościami, wymiotami, zmniejszeniem odporności. Źródła: drożdże, groch, chleb, mleko, jaja, sery, mięso, ryby, drób, banany, pomarańcze, grejpfruty, kalafior, pomidory, kapusta, ziemniaki, marchew, sałata.

Witamina B6 pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz przyczynia się zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Najlepsze źródła to: pełnoziarniste produkty zbożowe, kapusta, groszek zielony, szpinak, fasolka szparagowa, awokado, kalafior, marchew, warzywa skrobiowe, banany, orzechy ziemne i włoskie, pestki dyni, mięso drobiowe, ryby, jaja, drożdże.

Witamina B12 odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Wspiera także działanie układu odpornościowego. Bierze udział w wytwarzaniu czerwonych krwinek oraz metabolizmie białek, węglowodanów oraz tłuszczu. Objawy niedoboru witaminy B12 to chroniczne zmęczenie, osłabienie organizmu, zaburzenia trawienia, nudności, kłopoty z apetytem, drażliwość, zaburzenia pamięci i częste infekcje. Źródłem witaminy B12 są prawie wyłącznie produkty pochodzenia zwierzęcego, dlatego też osoby na diecie wegańskiej powinny suplementować tę witaminę. Źródła witaminy B12 to produkty mięsne, ryby, jaja i produkty mleczne. Wśród produktów roślinnych należy wybierać kiszoną kapustę oraz kiszone ogórki.

Witamina H (inne nazwy to biotyna, witamina B8) pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu makroskładników odżywczych a także pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Źródła: drożdże, zboża, czekolada, nabiał, jarzyny (groch, kapusta, kalafior, cebula), ryby, cytryny, papryka.

Kwas foliowy należy do grupy związków zwanych folianami (witaminy z grupy B). Warunkuje on prawidłowy podział komórek, prawidłowe funkcjonowanie układu krwiotwórczego oraz nerwowego. Niedobory kwasu foliowego w organizmie mogą prowadzić do niedokrwistości, chorób układu krążenia oraz osteoporozy. Naturalnym źródłem kwasu foliowego są produkty zbożowe z pełnego przemiału, rośliny strączkowe oraz owoce i warzywa ciemnozielone.

Witamina C pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Wspiera również układ odpornościowy w jego prawidłowym funkcjonowaniu i przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Witamina C zwiększa przyswajanie żelaza. Naturalną witaminę C znaleźć możemy w: owocach cytrusowych i jagodowych, niektórych warzywach: pomidory, czerwona papryka, różnego rodzaju kapusty czy też natka pietruszki. Dobrym źródłem naturalnej witaminy C są również wyciągi z rokitnika, czarnego bzu czy też dzikiej róży.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:

Witamina A odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie wzroku, wspiera także działanie układu odpornościowego oraz zwiększa przyswajanie żelaza. Najlepsze źródło: tran, masło, śmietana, mleko, sery tłuste, wątroba. Karoten, czyli prowitaminę A znajdziemy w marchewce, jajach, pietruszce, szpinaku, jarzębinie, pyłku pszczelim, morelach i dyni.

Witamina D zaliczana jest do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Uczestniczy w wielu procesach w organizmie: odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, mięśni, ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, pomaga w utrzymaniu zdrowych kości i zębów, wpływa na wzrost i rozwój kości u dzieci. Wytwarzana jest głównie w procesie syntezy skórnej – pod wpływem promieni słonecznych. Proces ten zachodzi tylko w okresie wiosenno – letnim, nasze położenie geograficzne sprawia, że jesienią i zimą skóra nie wytwarza witaminy D. Produkcja witaminy D ograniczana jest przez zanieczyszczenie powietrza, zachmurzenie, opaleniznę oraz filtry UV, które stosujemy przebywając na słońcu.

Witamina E jest bardzo silnym utleniaczem, który chroni przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem komórek. Witamina E pochodzi głównie z produktów roślinnych takich jak, oleje i oliwa z oliwek, orzechy, nasiona słonecznika i dyni, awokado, rośliny strączkowe. Spożywanie tranu także dostarczy nam witaminy E.

Witamina K wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwbólowe. Wspomaga prawidłowy rozwój kości, biorąc udział w syntezie białek tkanki kostnej. Odpowiada również za prawidłowy poziom czynników krzepnięcia krwi. Niedobór witaminy K występuje głównie u noworodków oraz niemowląt do 4 miesiąca życia. Witaminy K należy szukać w zielonych warzywach: brokuły, brukselka, sałata, natka pietruszki oraz niektórych olejach roślinnych i orzechach.

Kiedy dziecko najbardziej potrzebuje witamin?

Witaminy stosuje się przede wszystkim w okresie intensywnego wzrostu dziecka. Dodatkowa dawka witamin dla dzieci przyda się w przypadku braku u nich apetytu. Szczególnie powinniśmy zadbać o dostarczanie tych substancji przy nawracających zakażeniach, stanach wyczerpania i zmęczenia, zwiększonego wysiłku fizycznego i umysłowego u dzieci. Przy stosowaniu diety wegetariańskiej lub wegańskiej (tj. nie zawierającej mięsa, mleka, jaj), w której brak jest żelaza i witaminy B12, powinniśmy szczególnie zwracać uwagę na dostarczanie tych substancji.

Najważniejsze wskazania do suplementacji witamin i minerałów u dzieci to:

- źle zbilansowania dieta dziecka;

– nieodpowiednia ilość spożywanych warzyw i owoców;

- podniesienie odporności w okresie grypy i przeziębień;

- brak apetytu

- w okresie wytężonego wysiłku fizycznego lub umysłowego;

- poprawa koncentracji;

- rekonwalescencja po przebytej infekcji;

- w okresie intensywnego wzrostu.

Jakie mikroelementy są ważne dla dzieci?

Wapń jest jedną z ważniejszych substancji mineralnych. Stanowi podstawę budowy szkieletu i zębów u każdego człowieka. Bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, prawidłowym działaniu układu nerwowego i mięśniowego oraz naczyniowego. Niedobór wapnia może doprowadzić do krzywicy i próchnicy zębów. Stąd tak ważne jest by zapotrzebowanie na wapń było stale pokrywane poprzez właściwą dietę lub suplementacją, jeśli zachodzi taka konieczność. Spożywając odpowiednie ilości wapnia, dbamy także o zdrowie naszego dziecka w przyszłości. Mleko i jego przetwory to najbogatsze i najlepiej przyswajalne źródło wapnia.

Fosfor, jak wapń, bierze udział w mineralizacji kości i zębów. Jest niezbędny by dzieci prawidłowo rosły, a ich kości i zęby zdrowo się rozwijały, dlatego zwiększone zapotrzebowanie na fosfor występuje w okresie intensywnego wzrostu oraz dojrzewania płciowego. Bogate w fosfor są kasza gryczana, ryby i konserwy rybne, podroby i mięso, ciemne pieczywo, jaja.

Magnez to kolejny ważny pierwiastek, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięśniowego oraz prawidłowy rozwój kości i mięśni. Bierze udział w syntezie białek. Zmniejsza uczucie zmęczenia, apatii. Przetwory zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy i kakao to doskonałe źródła magnezu. Podobnie jak woda pitna.

Żelazo odpowiada za produkcję krwinek czerwonych w szpiku, wspiera układ odpornościowy w walce z wirusami i bakteriami, odpowiada za dostarczanie tlenu do tkanek, a także za prawidłowe działanie funkcji poznawczych. Przyczynia się także do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Produkty bogate w żelazo to przede wszystkim podroby (wątróbka, nerki), natka pietruszki, rośliny strączkowe, mięso, jaja i ciemne pieczywo.

Cynk to kolejny kluczowy minerał dla ludzkiego organizmu. Bierze udział w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanówch. Jest niezbędny do funckjonowania lub produkcji wielu hormonów. Odpowiada za odczuwanie smaku i zapachu, metabolizm alkoholu oraz ochronę immunologiczną organizmu. Niedobory cynku u dzieci mogą prowadzić do zmian skórnych, biegunek, utraty apetytu, wypadania włosów, zahamowania wzrostu czy opóźnienia w rozwoju. Niski poziom cynku w organizmie wpływa także na niski poziom odporności, co szczególnie istotne w okresie zwiększonego zachorowania na przeziębienie lub grypę. Naturalnego źródła cynku to: ciemne pieczywo, sery, mięso, jaja i kasza gryczana. Przyswajalność cynku z produktów zwierzęcych jest wyższa niż z produktów roślinnych.