Witamina D dla dzieci jest niezwykle ważna, ponieważ wpływa na wzrost i rozwój młodego organizmu. Gdy jej zabraknie, pojawiają się problemy z krzywicą, większą podatnością na infekcje czy osłabieniem mięśni. Jak im zapobiec?

Jakie funkcje pełni witamina D w organizmie dziecka?

Witamina D została odkryta w 1918 roku przez Mc Colluma i jego współpracowników. Uważa się ją za unikatową ze względu na to, że wykazuje działanie podobne do hormonów. Jej aktywne metabolity są syntetyzowane w nerkach, a następnie transportowane z krwią do kości, nabłonka jelitowego i tkanek.

Witamina D jest znana z tego, że pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu wapnia. Jej rola polega na wspieraniu wchłaniania fosforu i wapnia z pożywienia, stymulowaniu procesu uwalniania wapnia z kości i utrzymywaniu stałego poziomu wapnia we krwi.

Głównym miejscem działania witaminy D jest układ kostny, ale na tym nie koniec. Pełni ona również ważną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Jest potrzebna do aktywacji jego komórek, reguluje odpowiedź zapalną poprzez zmniejszanie produkcji cytokin prozapalnych i wspiera organizm w walce z infekcjami.

Witamina D dla dzieci jest potrzebna również dla prawidłowego wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu w jelitach, a tym samym jest niezbędna do zdrowego rozwoju układu kostnego. Wpływa również na siłę mięśniową.

Niedobór witaminy D może prowadzić do opóźnienia wzrostu i rozwoju dziecka, a także krzywicy. Tu pojawia się pytanie o to, jak temu zapobiec?

Synteza skórna, suplementy diety i leki oraz dieta, czyli o źródłach witaminy D

Witamina D pochodzi głównie z syntezy skórnej, która zachodzi pod wpływem promieni słonecznych. Jednak w polskich warunkach klimatycznych nie jest ona na tyle efektywna, żeby pokryć dzienne zapotrzebowanie. W związku z tym należy zwrócić uwagę również na inne źródła – suplementy diety i leki z witaminą D oraz żywność.

Synteza skórna

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna, która zachodzi pod wpływem promieniowania UVB. Bezpośrednie działanie promieni słonecznych na skórę prowadzi do powstania 7-dehydrocholesterolu, czyli prekursora witaminy D. Następnie jest on przekształcany do cholekalcyferolu (witaminy D3) i wraz z krwią trafia do wątroby i nerek, gdzie ulega dalszym przekształceniom do formy aktywnej.

Skoro promieniowanie słoneczne wystarczy do wytworzenia witaminy D w skórze to po co zawracać sobie głowę innymi źródłami? Inne źródła są bardzo ważne, ponieważ synteza skórna nie wystarczy, aby pokryć dzienną podaż witaminy D. Żeby synteza skórna była efektywna musi zostać spełniony szereg czynników. Ważny jest czas ekspozycji na promienie słoneczne, procent odkrytej powierzchni ciała, stopień zachmurzenia czy karnacja. Co więcej, synteza skórna nie jest efektywna, gdy skóra dziecka jest posmarowana kosmetykiem z filtrem UV. Jednak trudno mówić tu o zrezygnowaniu z takiego zabezpieczenia. Bez niego delikatna skóra ulegnie poparzeniu słonecznemu.

W takim razie, co robić aby uniknąć niedoboru witaminy D? Z pomocą przychodzi urozmaicona dieta, a także suplementy diety lub leki z witaminą D dla dzieci.

Suplementy diety i leki

Niedobór witamin ma negatywny wpływ na rozwój i wzrost młodego organizmu. Żeby mu zapobiec należy dbać o urozmaiconą dietę, a w razie potrzeby uzupełnić ją o suplementy lub leki z witaminami.

Witamina D dla dzieci może być przyjmowana przez cały rok. Jest to wręcz zalecane, ponieważ nawet latem liczba dni słonecznych w Polsce jest niewielka.

Dieta

Dieta ma charakter uzupełniający, jeśli chodzi o kwestię podaży witaminy D. Szacuje się, że źródła pokarmowe pokrywają dzienne zapotrzebowanie na ten składnik w około 20%.

Witamina D występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: tłuste ryby morskie (np. makrela, łosoś), olej pozyskiwany z wątroby dorsza lub ryb z rodziny dorszowatych, masło, żółtka jaj, mleko krowie pełne czy ser żółty. Jest obecna również w nielicznych grzybach: kurkach, pieczarkach i borowikach.

Jakie są przyczyny i objawy niedoboru witaminy D?

Jakie mogą być przyczyny niedoboru witaminy D?
  • Niedostateczna ekspozycja na promieniowanie słoneczne.
  • Dostarczanie małych ilości witaminy D z pożywieniem.
  • Choroby, które zaburzają metabolizm i wchłanianie witaminy D (np. schorzenia nerek i wątroby).
  • Zaniedbanie kwestii suplementacji.
Witamina D jest niezwykle ważna dla prawidłowego rozwoju kośćca. W związku z tym jej niedobór ma negatywny wpływ na układ kostny. Może prowadzić do krzywicy, czyli choroby ogólnorozwojowej polegającej na nieprawidłowej mineralizacji kości. Objawia się ona m.in. miękką i spłaszczoną potylicą, opóźnieniem zrastania ciemiączek, deformacjami klatki piersiowej i skrzywieniami kręgosłupa.

Niedobór witaminy D prowadzi również do osłabienia mięśni, zwiększonej podatności na infekcje, problemów neurologicznych, a także opóźnienia w rozwoju motorycznym.

Czy każde dziecko musi przyjmować witaminę D w formie leku lub suplementu diety?

Niedobór witaminy D to poważny problem w populacji osób zdrowych. Szacuje się, że występuje on u 50-80% osób [2]. Wśród nich są także dzieci, więc zasadne wydaje się pytanie, czy każde dziecko powinno przyjmować tę witaminę?

Już od pierwszych dni życia można podawać dzieciom witaminę D (dla noworodków dostępna jest witamina w postaci kropli). Nie ma znaczenia, czy niemowlę jest karmione piersią czy mlekiem modyfikowanym.

Suplementacja witaminą D jest wskazana niezależnie od pory roku. Wynika to z tego, że synteza skórna zazwyczaj nie wystarcza do pokrycia dziennego zapotrzebowania, a urozmaicona dieta ma jedynie charakter uzupełniający.

Witamina D dla dzieci – jak i ile jej podawać?

W przypadku najmłodszych dzieci urodzonych w 32. tygodniu ciąży (lub wcześniej) zaleca się rozpoczęcie suplementacji w dawce 800 IU/dziennie od pierwszych dni życia. Jednocześnie należy kontrolować stężenie kalcytriolu – zarówno w szpitalu, jak i po wypisaniu dziecka do domu. Po osiągnięciu dawki 1000 IU/dobę pojawia się ryzyko przedawkowania witaminy D (szczególnie u noworodków z masą urodzeniową poniżej 1000 g).

Z kolei w przypadku noworodków urodzonych w terminie oraz niemowląt do 6. miesiąca życia zalecana dzienna dawka witaminy D to 400 IU/dobę (od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu karmienia). Po ukończeniu 6. miesiąca życia można zwiększyć dawkowanie do 600 IU/dobę, ale zależy to od sposobu odżywiania dziecka (decyzji o zmianie dawki nie należy podejmować samodzielnie).

Zalecane dawkowanie w pozostałych grupach wiekowych wygląda następująco:
  • 600-1000 IU/dobę (1-10 lat),
  • 800-2000 IU/dobę (11-65 lat),
  • 2000-4000 IU/dobę (osoby powyżej 65. roku życia) [1], [2].
Osobom otyłym zaleca się przyjmowanie większej dawki witaminy D. Jednak ostateczną decyzję o jej zmianie należy podjąć w porozumieniu z lekarzem.

Pozostaje jeszcze pytanie o to, jak podawać witaminę D? W przypadku starszych dzieci, nastolatków czy osób dorosłych nie ma większych problemów. Do wyboru są suplementy diety i leki w formie kapsułek twist off, kapsułek miękkich, tabletek lub kropli.

Większy dylemat może pojawić się w przypadku podawania witaminy dzieciom, które mają kilka dni lub miesięcy. Dla najmłodszych dzieci można wybrać:
  • krople doustne (z pipetką lub kroplomierzem umożliwiającym odliczanie kropli),
  • kapsułki twist off (są wygodne w użyciu, ponieważ zawierają jednorazową dawkę witaminy D – aby ją podać wystarczy przekręcić i otworzyć kapsułkę, a następnie wycisnąć jej zawartość do ust dziecka);
Krople doustne lub zawartość kapsułki można podać bezpośrednio do ust dziecka. Jednak, jeśli jest to trudne lub wręcz niemożliwe istnieją inne sposoby. Witaminę D można nałożyć na smoczek dziecka albo posmarować nią brodawki sutkowe, jeśli maluszek jest karmiony piersią.

Witamina D wpływa na wzrost i rozwój układu kostnego. Ma również duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i nerwowego. W związku z tym warto dbać o to, aby nie dopuścić do jej niedoboru. Aby go uniknąć należy skonsultować się z lekarzem w kwestii suplementacji, którą zazwyczaj można rozpocząć już od pierwszych dni życia dziecka.

Źródło:
[1] Kuciński J, Fryska Z, Wołejko A, et al. Current recommendations in Poland for vitamin D supplementation. Med Og Nauk Zdr. 2023;29(4):277-282.
[2] https://www.woia.pl/dat/attach/1175_witamina-d-rola-i-znaczenie-dla-organizmu---beata-kazmierska.pdf