Jak zapobiegać próchnicy zębów u dzieci?

Profilaktykę próchnicy zębów u dziecka należy zacząć jak najwcześniej. Pisząc „jak najwcześniej”, mamy na myśli już okres niemowlęctwa, gdy maluszek nie ma jeszcze ząbków. Przyzwyczajanie podopiecznego do regularności czyszczenia jamy ustnej zaowocuje w przyszłości zdrowymi zębami. Próchnica u dzieci jest ogromnym problemem, a jeżeli wydaje Ci się, że „to tylko mleczaki, które i tak wypadną”, to niestety jesteś w błędzie. Kondycja mleczaków przekłada się na wytrzymałość zębów stałych. O czym warto wiedzieć, aby skutecznie zapobiegać próchnicy u dziecka?

Czy próchnica u dzieci faktycznie jest takim problemem?

Stomatologowie alarmują: około 50% 3-letnich dzieci wymaga interwencji stomatologa, 80% 6 latków, 85% 12-latków i aż 95% 17-latków. W badaniach ankietowych nawet 60% zapytanych matek 3-latków przyznało, że nigdy nie było z nimi u stomatologa.

Niestety próchnica u dzieci często bywa bagatelizowana i ignorowana z różnych względów, najczęściej z nieświadomości. A tymczasem jest to niebezpieczna, zakaźna choroba wywoływana bakteriami (głównie Streptococcus mutans), mogąca skutkować poważnymi chorobami. Mleczaki dotknięte tym procesem wcześniej wypadają, przez co zęby stałe nie mają czasu na prawidłowe uformowanie. Powstają wolne miejsca w dziąsłach, wady zgryzu, a stałe uzębienie rośnie nieprawidłowo. Nieleczona próchnica zębów mlecznych może przenosić się na wyrzynające się zęby stałe i prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Próchnica zębów mlecznych często jest niesłusznie bagatelizowana

Zęby mleczne też narażone są na próchnicę i to właściwie niedługo po wyrżnięciu. Niestety problem ten nadal często jest bagatelizowany przez rodziców, głównie ze względu na fakt, że mleczaki uważane są za zęby „tymczasowe”, które przecież i tak w końcu wypadną. Niestety może to spowodować poważne konsekwencje w przyszłości.

Leczenie próchnicy zębów mlecznych jest konieczne, ponieważ bakterie z łatwością mogą przenosić się na pojawiające się z czasem zęby stałe. Co więcej, wizyta u stomatologa jest niezbędna, gdy tylko rodzic zauważy pierwsze zmiany próchnicowe. Im wcześniej podjęte leczenie, tym większe szanse na powstrzymanie dalszego rozwoju choroby.

Próchnica zębów mlecznych najczęściej przybiera postać tzw. próchnicy butelkowej, charakterystycznej dla małych dzieci we wczesnym okresie dzieciństwa. Próchnica butelkowa (inaczej próchnica kwitnąca) powstaje na skutek częstego kontaktu ze smoczkiem oraz osadzaniem się pokarmów, zwłaszcza bogatych w cukier, na słabo zmineralizowanych zębach. Zwykle występuje na zębach przednich i objawia się stopniowo — od zmiany zabarwienia w postaci białych plamek po ciemne plamy przy linii dziąseł. Leczenie stomatologiczne w tym przypadku polega przede wszystkim na fluoryzacji, która ma na celu remineralizację szkliwa, ochronę zębów mlecznych i zahamowanie namnażania się bakterii.

Bakterie w jamie ustnej a rozwój próchnicy

Etiopatogeneza próchnicy jest złożona i tak naprawdę nie została całkowicie wyjaśniona. Niemniej wiadomo, że jest to bakteryjna choroba zakaźna, którą wywołują występujące w jamie ustnej drobnoustroje naturalnej mikroflory. Uznaje się, że próchnicę zębów powodują bakterie próchnicotwórcze fermentujące węglowodany do kwasów organicznych (głównie kwasu mlekowego, który demineralizuje szkliwo zębów). Do innych czynników zaliczamy zbyt dużą zawartość węglowodanów w diecie, podatność tkanek na odwapnienie itd.

Na podstawie licznych badań potwierdzono, że za rozwój próchnicy u dzieci i dorosłych w znacznym stopniu odpowiadają bakterie płytki nazębnej. Próchnicotwórcze bakterie mogą egzystować przez długi czas w jamie ustnej już u małych dzieci. Dlatego też tak ważna jest profilaktyka próchnicy, której podstawę stanowi odpowiednia higiena jamy ustnej oraz wizyty kontrolne u stomatologa.

Lepiej zapobiegać niż leczyć, czyli jak chronić dziecko przed próchnicą?

Aby dziecko, a później nastolatek i dorosły, mogło cieszyć się zdrowymi, mocnymi zębami przez całe życie, niezwykle istotna jest kwestia profilaktyki i higieny jamy ustnej począwszy od okresu wczesnego niemowlęctwa. Początkowo wystarczy czyścić jamę ustną maluszka wilgotną gazą, a gdy ząbki zaczną się wyrzynać, należy rozpocząć mycie zębów specjalnymi pastami i szczoteczkami dla niemowlaków. Warto uczyć dziecko tej czynności i pilnować systematyczności, aby szczotkowanie zębów stało się czymś normalnym, co wchodzi w rutynę dnia codziennego.

Istotne znaczenie prawidłowego mycia zębów

Kilkulatek powinien sam myć zęby, a starszaka trzeba nauczyć prawidłowej techniki szczotkowania oraz zasad korzystania z płynów do płukania jamy ustnej. Bardzo ważny jest dobór odpowiedniej szczoteczki oraz pasty. Pierwsza szczoteczka powinna być silikonową nakładką na palec rodzica lub gryzakiem. Kolejna, którą dziecko może już samodzielnie operować, musi być wykonana z miękkiego włosia niepodrażniającego dziąseł. Do ukończenia 6. miesiąca życia nie należy używać past z fluorem ze względu na duże ryzyko połknięcia piany zawierającej ten związek chemiczny. Po skończeniu pierwszej połowy roku można zacząć używać past przystosowanych do wieku dziecka, zawierających niewielką ilość fluoru.

Prawidłowa dieta

Profilaktyka próchnicy to nie tylko mycie zębów minimum dwa razy dziennie, ale również – a może przede wszystkim – prawidłowa dieta. Należy zadbać o pełnowartościowe posiłki, bogate w wapń, który jest podstawowym elementem budulcowym kości i zębów. Niestety niewłaściwa dieta może skutkować rozwojem próchnicy.

Od dawna wiadomo, że słodycze psują zęby, dlatego zaleca się ograniczenie spożywania słodkich przekąsek. Najbardziej zabójczymi dla szkliwa słodkościami są landrynki, lizaki i ciągutki, które rysują szkliwo, a kleiste resztki na długo pozostają w zagłębieniach i bruzdach zębów. Po zjedzeniu jakichkolwiek słodyczy dziecko powinno umyć lub wypłukać zęby. Należy też unikać słodkich napojów. Pamiętajmy jednak, że po spożyciu produktów kwaśnych np. owoców, należy odczekać około pół godziny z myciem zębów. Produkty o niskim pH (kwaśnym) obniżają pH jamy ustnej, tymczasowo sprawiając, że szkliwo staje się bardziej podatne na ścieranie podczas szczotkowania.

Regularne wizyty u stomatologa

Pierwsza wizyta u stomatologa rekomendowana jest, gdy pojawią się pierwsze ząbki, a już obowiązkowo między 18 a 24. miesiącem, następnie zaleca się wizyty kontrolne co około 3-4 miesiące lub zgodnie z wytycznymi lekarza. Starsze dzieci powinny odwiedzać dentystę 2 razy w roku. Taka częstotliwość kontroli sprawi, że można na bieżąco reagować na ewentualne ubytki. Przy niewielkich zmianach wystarczy oczyszczenie odwapnionych miejsc i ich remineralizacja, natomiast w zaawansowanej próchnicy niestety postępowanie jest znacznie bardziej skomplikowane i bolesne, obejmujące usunięcie chorobowo zmienionej tkanki i zastąpienie jej innym materiałem (wypełnieniem).

Profilaktyczne zabiegi stomatologiczne

W gabinecie dentystycznym, oprócz samej kontroli, wykonywane są też bezbolesne zabiegi wzmacniające szkliwo i zapobiegające rozwojowi próchnicy. Należą do nich: lakowanie, lakierowanie, lapisowanie oraz usuwanie kamienia nazębnego. Pamiętajmy, że pierwsze wizyty dziecka u stomatologa wpłyną na stosunek do zabiegów w przyszłości. Jeżeli rodzice z maluszkiem będą regularnie odwiedzali gabinet dentystyczny w celu kontroli, to takie zabiegi nie będą kojarzone z czymś bolesnym. Natomiast gdy dziecko pierwszy raz pojawi się u dentysty dopiero w takim stanie, że wymagane jest borowanie lub usunięcie zęba, będzie to przeżycie na tyle traumatyczne, że może skutkować niechęcią do leczenia w przyszłości.

Jak jeszcze zapobiegać próchnicy u dzieci? Zapoznaj się z proponowaną przez nas dietą, a nowa piramida żywienia na pewno Ci w tym pomoże!