Pierwszy rok życia dziecka jest najbardziej intensywnym okresem rozwoju motorycznego i fizycznego, i trwa przez następnych kilkanaście lat, mniej więcej do 15. roku życia. W tym czasie zachodzi wiele zmian: rozwijają się umiejętności chodzenia, mowy ruchów precyzyjnych i wiele innych. O przebiegu tego procesu decyduje wiele czynników, również genetycznych i środowiskowych.

Rozwój motoryczny małego dziecka

Znaczna dynamika rozwoju charakterystyczna jest dla pierwszych lat życia i dotyczy przede wszystkim sfery czuciowej, ruchowej i fizycznej. Niemowlę, które nie ma jeszcze skoordynowanych ruchów, z biegiem czasu uczy się ruchów celowanych i precyzyjnych. Za ten proces odpowiedzialne są ośrodki podkorowe, natomiast od mniej więcej 3. roku życia funkcje motoryczne przejmuje kora mózgowa, stopniowo rozwija się integracja neuromotoryczna i poszerza się zasób umiejętności ruchowych.

Rozwój motoryczny dziecka 1+ zestawienie:

Najważniejsze umiejętności i czynności

Zakres normy w miesiącach

Czynności ruchowe

Raczkuje

5,5-13,5

Chodzi z pomocą

6-14

Stoi samo

7-17

Chodzi samo

8-18

Biega

13-20

Ruchy precyzyjne

Pomaga w ubieraniu się

10-16

Je łyżeczką

12-18

Pije z kubeczka otwartego lub z „dziubkiem”

10-18

Rozwój mowy

Rozumie „nie”

9-18

Mówi „mama/tata” ze zrozumieniem

9-14

Mówi niezrozumiale (z intonacją)

10-18

Pokazuje na części ciała

12-24

Zrozumiała mowa dziecięca

16-24

Wypowiada wyrażenia dwuwyrazowe

20-30

Źródło tabeli: https://pediatria.mp.pl/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/57403,harmonogram-prawidlowego-rozwoju-na-pierwsze-2-lata-zycia-dziecka

Etapy rozwoju dziecka do po 1 r.ż

Rozwój dziecka przebiega w etapach, przebiegających po sobie kolejno. Przełomowe etapy, pozwalające dziecku na osiągnięcie większej sprawności ruchowej nazywane są krokami milowymi.

Krok 1 (ok. 15. miesiąca życia) – Dziecko potrafi już samodzielnie chodzić, ale zdarza się, że się przewraca. Po schodach wchodzi na czworakach.

Krok 2 (ok. 18. miesiąca życia) – Dziecko chodzi samodzielnie, krok zaczyna od jednej, dominującej nogi, wspina się na palce i biega.

Krok 3 (ok. 25-30. miesiąca życia) – Dziecko potrafi wchodzić i schodzić po schodach bez pomocy dorosłego i trzymania się poręczy; nogi stawia na przemian, chód zaczyna od różnych nóg; biega i samodzielnie wspina się na niskie przeszkody.

Krok 4 (ok. 36. miesiąca życia) – Dziecko potrafi stać na palcach oraz jeździć trzykołowym rowerkiem.

Źródło: E-book, Sanostol, Rozwój motoryczny i fizyczny dziecka powyżej pierwszego roku życia, red. Ewa Rycerz

Rozwój fizyczny dziecka w wieku powyżej 1 roku

Po ukończeniu 1. roku życia zaczyna się wiek poniemowlęcy, czyli kolejny, intensywny okres rozwoju. Do tego czasu dziecko już powinno potroić wagę urodzeniową i urosnąć o ok. 20-25 cm. W późniejszym okresie, pomiędzy 3. a 11. rokiem życia przyrost wagi jest mniej więcej stały. Każdego roku dziecko jest o 2-3 kg cięższe i 5-7 cm wyższe. Pomiędzy 3. a 6. rokiem życia zaczynają się uwidaczniać coraz większe różnice w budowie części ciała; kończyny i tułów ulegają wydłużeniu, główka dziecka nabiera proporcji jak u człowieka dorosłego.

U dwulatka obserwuje się lepszą koordynację ruchów, wydłużenie kroku, utrzymywanie równowagi, zanik przyruchów i niższe unoszenie stóp podczas chodzenia. To bardzo aktywny czas w życiu dziecka, a rodzice muszą zwracać uwagę na to, co robi maluch, gdyż ten zaczyna wspinać się na krzesła, chodzić po schodach i sprawdzać swoje możliwości, co przy braku odpowiedniej opieki może skończyć się bolesnymi upadkami.

Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie

Przedstawione powyżej wartości są orientacyjne. Rozwój dziecka przebiega w podobnych etapach, ale nie zawsze w takim samym czasie. Na szybkość wpływa wiele czynników m.in. uzdolnienie dziecka, genetyka, a także warunki środowiskowe np. możliwość nauki od rówieśników. Jeśli maluch rozwija się nieco wolniej nie ma powodów do obaw, być może potrzebuje jedynie nieco więcej czasu, jeśli jednak zauważasz znaczące odstępstwa od normy, warto skonsultować się z pediatrą znającym objawy świadczące o opóźnionym lub nieprawidłowym rozwoju dziecka.

Jak wspierać rozwój ruchowy dziecka powyżej 12. miesiąca życia?

Dbaj o to, by dziecko miało odpowiednie warunki do odpoczynku

Większość dzieci po 1. roku życia jest w stanie samodzielnie stać, a nawet chodzić. Oczywiście maluch nadal porusza się dość nieporadnie i często potrzebuje wsparcia dorosłych, jednak staje się coraz bardziej aktywny. Układ mięśniowy jest jednak nadal słaby, a postawa mało stabilna. Kościec jest wciąż bardzo wrażliwy, a mięśnie mało odporne na wysiłek. Chociaż dzieci są skore do ruchu, to jednak zmęczenie przychodzi szybko.

Co więcej, maluszek może być zmęczony nie tylko aktywnością fizyczną, ale nawet długotrwałym przebywaniem w jednej pozycji, np. podczas jazdy samochodem w foteliku czy siedzeniem w wózku. Dlatego też bardzo ważne jest, aby zapewnić mu odpowiednią dawkę wypoczynku.

Dziecko powinno się wysypiać — to podstawa. Oprócz tego po każdy większym wysiłku trzeba zadbać o to, by mogło spokojnie się zrelaksować i zregenerować. To ważne nie tylko dla jego samopoczucia, ale i prawidłowego rozwoju motorycznego, fizycznego, psychicznego.

Wspieraj rozwój dziecka

Rolą rodziców jest wspomaganie prawidłowego rozwoju motorycznego i fizycznego dzieci, przy czym ważne jest, aby kształcenie umiejętności było adekwatne do etapu rozwoju, na którym się znajduje. W pierwszych miesiącach życia główne działania polegają na pielęgnacji maluszka. Później trzeba odpowiednio stymulować go do osiągania kolejnych umiejętności ruchowych. Wspieranie nie polega jednak na przekraczaniu granic! Nigdy nie należy wykonywać czynności, które są ponad jego możliwości ruchowe. Jeśli z jakichś powodów uważasz, że twoje dziecko rozwija się zbyt wolno, w pierwszej kolejności porozmawiaj na ten temat z lekarzem.

Rozwijaj w dziecku nowe kompetencje ruchowe

Warto zachęcać dziecko do zdobywania nowych kompetencji, szczególnie na etapie zwiększonej ciekawości światem. Dwulatka, który już sprawnie się przemieszczać i biega, warto zachęcać do przechodzenia nad niewielkimi przeszkodami, gry w piłkę czy budowy prostych konstrukcji z klocków. Trzylatek może ćwiczyć równowagę, stojąc na jednej nodze, jeżdżąc na trójkołowym rowerku czy chodząc na czworakach. W taki oto sposób możesz sukcesywnie rozwijać w dziecku kolejne kompetencje ruchowe.

Dbaj o prawidłową dietę dziecka

Odpowiednia dieta jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju motorycznego i fizycznego. Trzeba dbać o to, aby nie zabrakło w niej istotnych składników odżywczych. Podstawą codziennego jadłospisu muszą być warzywa i owoce. To najlepsza skarbnica witamin. Warto wybierać te świeże, krajowe i sezonowe. Dobrze jest zapoznać dziecko ze wszystkimi smakami, gdyż dzięki temu jego dieta będzie urozmaicona.

Nie mniej ważne są produkty zbożowe, bogate w magnez, żelazo, kwas foliowy oraz witaminy z grupy B. Najlepiej wybierać pełnoziarniste produkty zbożowe. Istotne znaczenie ma mleko i produkty mleczne bogate w dobrze przyswajalny wapń. Ważnym elementem diety są ryby, zwłaszcza tłuste ryby morskie.